Boşanmanın Çocuk Psikolojisine Etkisi Nedir?

Boşanma ve Çocuk

Aile, toplumun temelini oluşturan önemli bir sosyal çevredir ve çocuk için önemi oldukça büyüktür; dolayısıyla bağlı olduğu bireylerin ihtiyaçları olan sevgiyi, şefkati ve bakımı veren en doğal ortamlardan birisidir. Evlilikteki sorunların çözülmemesi nedeniyle ailenin dağılması olayı olan boşanma; ilk olarak düşünsel boyutta ortaya çıkar, kişilerin bu kararı vermesi zor bir bilişsel süreçtir. Daha sonra duygusal boyutla birleşir ve hukuki karar ile kesinleşir. Kişilerin yeni bir yaşam düzeni kurmalarıyla sonlanan bu süreç içerisinde ekonomik, psikolojik ve sosyal boyutlar gibi bazı boyutları içerir.

Boşanma, çocuğun ruh sağlığı üzerinde sadece olumsuz sonuçlara sebep olmamakta, bazen olumlu sonuçlar getirdiği de gözlenmektedir. Çatışmanın bitmesi, sağlıklı bir tek ebeveynli ailenin kurulması, iki ebeveynle daha iyi ilişkilerin kurulması ya da sorunlu ebeveynle daha az temasa geçilmesi ve ailedeki istikrar çocuğun iyi olma halini olumlu etkilemektedir. Boşanma süreci iyi yönetildiği takdirde aile üyeleri için bu durum travmatik olmayabilir. Anne ve babanın boşanmanın çocuğun üzerindeki olası etkileri konusunda yanlış algılarını, ön yargılarını düzeltmek gerekir. Ayrılık sonrası da üretken, verimli, sağlıklı olunabilir. Yeter ki ebeveyn bu durumu olumlu ele alsın.

Boşanma Sonrası Çocuk

Çiftlerin boşanmalarının ve sürecin tamamlanmasının ardından çocuklar da boşanmış aile çocukları olarak anılmaktadır ve bunun çocuklar üzerinde duygusal, sosyal, davranışsal, psikolojik, akademik ve ekonomik etkileri vardır. Boşanmış ebeveynlerin çocukları zamanında destek alamadıklarında izmir çocuk psikolog görüşmesi yapmadıklarında genel olarak; öfke problemleri, kurallara karşı gelme, depresyon, güvensizlik, endişe, zayıf benlik algısı, özgüven eksikliği, geç sosyalleşme gibi sorunlar yaşamaktadırlar.

Boşanma sonrası hayata uyum çocuk ne kadar küçükse o kadar kolay olmaktadır. Aile yapıları zihinde ilk üç yılda oluşmaktadır. Ergenlik döneminde de böyle bir karar almaktan kaçınılmalıdır çocuk için hayatının iki dönüm noktasının birlikte olması zorlayıcı olabilir.

Boşanma sonrası ebeveynleriyle ilişkilerinde bozulma ve ebeveynlerin duygusal desteğini kaybetme, okul başarısında düşüş yaşama, kaygılı olma, ekonomik güçlüklerle karşılaşma ve depresyon çocukların yaşayabileceği bazı problemlerdendir. Bunun yanında boşanmış aile çocukları kendi arkadaş çevresiyle ilgili de belli başlı sorunlar yaşayabilmektedir. Çocuk, arkadaş grubu içerisindeyken kendini dışlanmış hissetmekte ve yalnız görebilmekte, boşanmayla ilgili sorular sorulduğunda kendini rahatsız hissedebilmektedir.

Çocuğun boşanma sonrasında, yanında kaldığı ebeveyn ve ayrı olduğu ebeveyn ile ilişkilerini düzenlemesi gerekmektedir. Çocuğun velayetini alan ebeveynin evlenmesi durumunda çocuğun hayatına giren üvey anne/babaya da uyum sağlaması beklenmekte; tüm bunların yanı sıra kendini sosyal çevresi içinde nasıl hissettiği ve algıladığı da çocuğun psikolojik durumunu etkilemektedir. Bazen çocukların boşanmadan etkilenmesi dolaylı olarak ebeveynin klinik rahatsızlıkları üzerinden de gelişebilir; örneğin depresyon tanısı almış ebeveynin çocuğuna bakım ve ihtiyaç duyduğu desteği verme, ilgi gösterme gibi yetileri zarar görmüş olabilir. Bu durum çocuğun boşanma sürecini sağlıklı atlatmasına engel olabilmektedir.

Çocukların Boşanmadan Olumsuz Etkilenmelerine Neden Olan Faktörler Nelerdir?

Çocukların boşanma sürecinden olumsuz veya daha az olumsuz etkilenmesine neden olan bazı faktörler vardır. Olumsuz etkilenmesine neden olanlardan bazıları; çocuğun ebeveyn çatışmalarına maruz kalması, ekonomik problemler yaşaması, ebeveyn tutumlarındaki eksiklik, özellikle de annenin ebeveynlik tutumundaki tutarsızlıklardır. Bu faktörler çocuğun boşanma sürecinde iyi oluşunu daha olumsuz yönde etkilemektedir.

Çocuğa duygularını rahatça ifade etme olanağı verilmemesi çocuğun bu süreçten olumsuz etkilenmesine, depresyon, kişilik sorunları, dikkat eksikliği gibi klinik problemler yaşamasına ve ayrılmayla ilgili sorunlar yaşamasına sebep olmaktadır. Önemli bir unsur da eşlerin, boşanma sürecinde ve boşanma sonrasında birbirlerinden intikam almak için çocuğu birbirlerinden mahrum bırakmamaları ve çatışmayı çocuğun dışında tutmalarıdır, aksi yönde bir tutum ise çocukta ruhsal problemlerin ortaya çıkma ihtimalini arttırmaktadır. Boşanma süresince ve boşanmanın sonrasında esas olan, çocuğu boşanmanın bir nesnesi haline getirmemektir. Böyle bir durumun sonucunda çocuklarda antisosyal davranışlar, saldırganlık ve içe kapanıklık içeren duygu durum bozuklukları oluşabilmektedir. Boşanmış aile çocuklarının ruh sağlığının; ebeveynlerin çatışmalarına şahit olmaları, ekonomik yönden sıkıntılar çekmeleri, ebeveynlerin tutumları hakkındaki eksikleri sebebiyle olumsuz etkilendiği bilinmektedir.

Boşanmanın her çocuk üzerinde olumsuz etki yaratacağı kesin değildir. Özellikle bu sürecin nasıl ele alındığı çocuğun yaşayacağı muhtemel olumsuz durumların önüne geçebilmektedir. Çocuğun tartışmalarda aracı olarak kullanılmaması, taraf tutması için zorlanmaması hem anneyle hem babayla sağlıklı bir ilişki kurmaya devam etmesi çocuğun en az zararla süreci tamamlaması için dikkat edilmesi gerekenler arasındadır. Bunun yanında çocukların boşanmaya uyum sağlamasında en önemli etkenlerden biri, boşanma sonrasında ebeveynlerin çocuklarıyla kurdukları ilişkinin kalitesidir. Boşanmanın getireceği belirsizlikler, güvensizlik, kaygı ve endişe duygularını yaşayan çocuklar için ebeveynlerin tutarlı biçimde sergileyeceği tavır oldukça önemlidir.

Çocuklar boşanma sonrası anne babalarının yeniden bir araya geleceklerini ümit ederler ve bunun gerçekleşmesine dair beklenti içine girerler. Anne babaların çocuklara bu durumun gerçekleşmeyeceğine dair açıklama yapmaları ve çocukların daha fazla hayal kırıklığı yaşamalarına engel olmaları gerekmektedir. Bunu yaparken anne ve babanın bu sözün arkasında durması gerekmektedir. Ailecek yapılan tatiller, anne babanın sık sık bir araya gelmesi çocuğun kafasında belirsizliğe yol açabilmektedir.  Bunun yanında çocuklar ebeveynlerinin anlamlandıramayacağı şekilde benmerkezci yapıları nedeniyle boşanmadan kendilerini sorumlu tutmaktadırlar. Bu nedenle ebeveynler, çocuğun boşanma kararıyla bir ilgisinin olmadığını anlatmalı, boşanma sonrası çocuklarının gereksinimlerini karşılamaya devam etmeli ve onları sevmeye devam edeceklerini açıklamalıdırlar.

Boşanma sonrası anne babanın çocuğuyla kurduğu nitelikli ilişki ve tutarlı ebeveynlik tutumları çocuğun belirsizlik, güvensizlik, endişe gibi duygular yaşamasının önüne geçecektir. Çocukların boşanma olgusunu, nedenlerini ve süreçte onları nelerin beklediğini ebeveynleriyle rahatça konuşabilmesi, bu süreci anlamlandırması ve duygularına değer verilmesi çocukların boşanma sürecinden daha az olumsuz etkilenmesini sağlayacaktır. Bunun yanında, çocuğun velayeti almayan ebeveynle görüşmelerinin düzenli yapılması ve bu görüşmelerin günü, saati konusunda çocuğa bilgi verilmesi, çocuğun bu konudaki ihtiyaçlarının gözetilmesi gerekmektedir.

Genel anlamda özetlemek gerekirse, çocukların boşanmaya ilişkin olumlu yaklaşım sağlaması:

• Boşanmanın ebeveynler arasında psikolojik bir ayrılma olarak tanımlanmasına,
• Boşanma ile ilgili endişelerinin arkadaşlarıyla paylaşılmasına,
• İki ebeveyn hakkında da olumlu düşüncelere sahip olmasına,
• Boşanma deneyimi sonucunda bazı güçlü yanlar ve sorumluluklara sahip olmasına bağlıdır.

Modern toplumun sık görülen krizlerinden biri olarak boşanma, boşanan bireyler kadar çevrelerini, dolayısıyla çocuklarını da etkilemektedir. Boşanmış ailelerin çocukları, boşanma sonrası yaşayabilecekleri muhtemel sıkıntılar hakkında bilgi sahibi olmalı ve gerekirse zamanında destek almalı pedagog izmir görüşmesi yapmalıdırlar. Saldırganlık, öfke sorunları, sosyalleşmede güçlük, regresif davranışlar terapi izmir ihtiyaç olduğunun bazı ipuçları olarak kabul edilebilir.

Çocukların boşanmadan etkilenme biçimleri yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterebilmektedir. Okul öncesi dönemdeki çocuklar daha çok kendileri için endişelenirken, 9-10 yaşlarında boşanmanın anlamını tam olarak anlayan çocuklar aileleri ile ilgili kayıp algısına kapılırlar. En çok etkilenen grup olarak 5-6 yaş kız ve 8-10 yaş erkek grubu çocukları görülmekle birlikte genel olarak kız çocuklarının erkeklere göre boşanma sonrası daha çok kaygı ve ilişki sorunları yaşadığı bulunmuştur. İlerleyen yaşlarda ise, ailesi boşanmış kişilerin ilişki sorunlarını boşanma ile çözmeye daha yatkın oldukları bulunmuştur.

Boşanma Çocuğa Ne Zaman ve Nasıl Söylenmelidir?

“Boşanma çocuklara nasıl söylenir?” sorusu uzmanlara sıkça sorulan sorulardan biridir ve cevabı önem arz eder. Öncelikle acele etmemek ve boşanma kesinleştikten sonra aktarmak gerekir. Aktarılan yerin çocuğun kendini güvende hissettiği bir yer olması ve tüm aile bireylerinin orada bulunması tercih edilebilir. Çocuğun yaşına uygun bir dille, anne-baba ilişkisinin her zaman süreceği, onunla ilgili gelecek planlarının yapıldığı hem psikolojik hem duygusal hem ekonomik ihtiyaçlarının karşılanacağı ve boşanmanın onun suçu olmadığını aktarmak faydalı olabilir. Hemen akabinde çocuğun boşanmayla ilgili duygu ve fikirlerinin sabırla dinlenmesi ve anlaşılması çocuğun süreçle daha kolay baş etmesini sağlayabilir. Ebeveyn yabancılaşması sendromu boşanma sürecinin kaçınılması gereken muhtemel sonuçlarından birisidir. Ebeveynlerin birbirini kötülemesi, çocukla koalisyon arayışına girmesi ve sıklıkla diğer ebeveynle görüşmesini engellemesi bir çeşit duygusal istismar şeklidir. Boşanma sonrası çocuklar büyük oranda anne ile kalırken yabancılaşmanın yaşandığı ebeveyn baba olmaktadır. Burada annelerin kendi duygusal süreçlerinden çocukları uzak tutup babaya karşı doldurmamaları, babaların ise çocuklarıyla iletişim kanallarını açık tutma motivasyonlarını arttırmaları ebeveyn yabancılaşmasını kısmen engelleyebilir. Boşanma sonrası danışmanlık uygulamalarında ebeveyn yabancılaşması riski ele alınıp önlenmeli ve çocuğun cinsiyeti ve yaşına göre uygulama yöntemleri izmir pedagog tarafından çeşitlendirilmelidir.

Uzmanlar, çocukların duygusal ihtiyaçlarına duyarlı olunması, açık iletişim kanallarının korunması ve çocuklara yaşlarına uygun bir şekilde boşanma sürecini anlatmanın önemini vurgular.  İzmir psikolog ücretleri ve psikolog izmir görüşmeleri için iletişime geçebilirsiniz. Psikolojik destek, çocukların duygusal sağlığını korumalarına ve boşanma sürecini daha sağlıklı bir şekilde atlatabilmelerine katkı sağlayabilir.